Furor Teutonicus blog | over | volg | teuto | lyme | archief | doneer | todo
🕰️
  ⬩  
✍️ Evert Mouw
  ⬩  
⏱️ 5 min

Van Ebola hebben we niet veel te duchten

(maar we kunnen er wel van leren)

Kan Ebola ook Europa bereiken en hier massaal slachtoffers maken? De ziekte was nogal wat in het nieuws, in Amsterdam is een trainingscentrum geopend voor hulpverleners die naar Afrika willen vertrekken, en hier en daar worden de grenzen al wat dichter gezet. Dat is natuurlijk verstandig, maar hoe gevaarlijk is Ebola nu echt?

Een artikel op Ars Technica inspireerde me om dit overzichtsartikeltje te schrijven. In dit artikel wordt een korte samenvatting gegeven, met verwijzingen naar meer gedetailleerde informatie.

Snel en dodelijk

Ebola is dodelijk doordat het virus zo snel het lichaam verwoest. Dat is een teken van een evolutionair “jong” virus dat nog geen evenwicht gevonden heeft. Het is een vorm van roofbouw: als een virus te snel zijn gastheren uitmoord, dan heeft het zelf al snel geen basis meer.

Die snelheid van lichamelijke verwoesting dankt het virus aan de grote verscheidenheid aan lichaamscellen dat het infecteren kan. Bijvoorbeeld afweercellen en de cellen in de wand van de bloedvaten.

De niet-specifieke, aangeboren, algemene immuunrespons (“innate” in het Engels) beschermt ons tegen alle soorten bacteriën, schimmels en virussen doordat het stoffen herkent die niet lichaamseigen zijn. Die eerste linie wordt op twee manieren verzwakt. Ebola kan afweercellen zoals dendrieten en macrofagen infecteren. Ook maakt Ebola een eiwit aan, VP35, dat de eerste afweer tegenwerkt doordat het de aanmaak van interferon afremt.

Dat heeft als extra nadeel dat de specifieke of “verkregen” afweerreactie ook niet goed op gang komt. De witte bloedcellen worden minder goed “gerekruteerd” naar de plek van infectie. Normaliter kost het één a twee weken voordat een specifieke afweer is opgebouwd.

Determinants of Ebolavirus pathogenicity. Schematic representation of an Ebolavirus particle. © NIH.gov / Genome Med (2011) / de Wit E, Feldmann H, Munster VJ.

Bron: nih.gov

Het virus kan zich snel verspreiden omdat het ook de endothele cellen in de wanden van de bloedvaten infecteert. Zo kan het zich effectief via de bloedbaan verspreiden en het hele lichaam bereiken.

De combinatie van een snelle systemische infectie en een beschadiging van de bloedvatwanden zorgt naast flinke koorts ook voor flink wat vochtverlies met o.m. kans op een hypovolemische shock. Dat is levensbedreigend. De intraveneuze toediening van vocht en elektrolyten verhoogt de levenskansen aanzienlijk.

Verspreiding en mutatie

Ebola verspreid zich veel langzamer dan de meeste griepvirussen. Het kan zich niet goed via de lucht verspreiden. Ebola wordt overgedragen door lichaamsvocht. Pas als iemand vocht (waaronder bloed) verliest en dus al flink ziek is wordt zo iemand een waarschijnlijke infectiebron.

Dat maakt de verzorging van patiënten erg lastig. Juist als iemand erg ziek is en verzorging behoeft is het heel riskant om zo iemand te helpen.

Het virus heeft veel potentie tot mutatie en evolutie, dus er bestaat een risico dat het virus zich anders zal gedragen, waaronder een andere overdracht. De kans is echter klein dat dit gebeurd. Al eerder is opgemerkt dat dit virus evolutionair jong lijkt te zijn wat betreft de interactie met de mens, omdat het nog geen balans heeft gevonden een roofbouw pleegt. Het “natuurlijke reservoir” van Ebola lijkt een fruitvleermuis te zijn. Daar is het virus wel op aangepast. Dat het virus ook een mens goed kan infecteren is dus een ongelukkig toeval. Mutaties van het virus zullen al snel het vermogen van het virus om een mens te infecteren teniet doen.

Vaccinatie

Er is nog geen vaccin voor humaan gebruik algemeen beschikbaar. Wel is er al flinke vooruitgang geboekt en zijn er succesvol vaccins uitgetest op apen.

Gevaar voor ontwikkelde landen

De overlevingskansen zijn aanzienlijk te verhogen met een tamelijk simpele behandeling, nl. het IV toedienen van water en elektrolyten, met misschien ook bloedplasma en in sommige gevallen misschien ook het toedienen van extra zuurstof. In ontwikkelde landen is het geven van zo’n behandeling niet al te moeilijk. De enige moeilijkheid is de bescherming van het verplegend personeel, iets dat in ontwikkelde landen ook beter mogelijk is.

De verspreiding van Ebola is in ontwikkelde landen ook beter te controleren omdat de detectie, voorlichting, quarantainering e.d. beter functioneren.

Mocht desondanks Ebola toch uitbreken, dan is een experimenteel vaccin al voorhanden om snel in productie te nemen. Daarmee kunnen bijvoorbeeld risicogroepen zoals verplegend en behandelend personeel beschermd worden.

Al met al lijkt het risico dat Ebola vormt voor landen zoals Nederland wel te overzien.

De samenleving sterker maken tegen infectieziekten

Het gevaar van een nare mutatie van een griepvirus is m.i. hoger. Daarom zijn door o.m. VWS en het RIVM al scenario’s uitgewerkt om op een massale griepuitbraak (influenza-pandemie) te reageren. De aanpak daarvan is goed te generaliseren naar andere massale infecties in het algemeen. Op aanvraag is ook een trainingsvideo beschikbaar.

De wetgeving geeft in Nederland te weinig mogelijkheden om mensen te verplichten zich in te laten enten. Hierdoor is er een mogelijkheid dat regionaal te weinig kudde-immuniteit ontstaat. Het RIVM noemt dit groepsimmuniteit.

Zelf heb ik gepleit voor ruimere wettelijke mogelijkheden binnen een liberaal kader met inachtneming van onze grondwettelijke basisrechten. Dat heb ik verwoord in een paper over vaccinatie.

Af en toe is er ook een discussie over de mogelijkheid van een bioterroristische aanslag. De gebruikelijke medische infrastructuur die duaal bruikbaar is tegen “normale” infectieziekten is daarbij toch onze beste verdediging ingeval zo’n aanval niet voorkomen kan worden. Dat heb ik bepleit in een paper over biowapens.

Giro 555 of Artsen zonder Grenzen?

Artsen zonder Grenzen stuurt kundige mensen naar de getroffen gebieden die werkelijk in staat zijn verschil te maken. Hun mensen worden o.m. getraind in een trainingscentrum. Dat is zeldzaam in het land van de goede doelen en de niet zo goede resultaten, of beter gezegd ronduit beroerde resultaten van zakkenvullende beroepshippies die niet zelden zorgen voor meer corruptie. Let op! Artsen zonder Grenzen is geen lid van Giro 555. Als je wilt helpen, dan is mijn advies: doneer niet aan Giro 555 maar aan Artsen zonder Grenzen.

Verantwoording en referenties

Bovenstaande is ontstaan uit persoonlijke interesse. Ik heb geen conflicterende belangen. Voor de in dit artikel gegeven opinies en informatie ben ik zelf verantwoordelijk. In het artikel heb ik op diverse plaatsen middels hyperlinks referenties gegeven naar relevante bronnen en achtergronden.

Over de microbiologie van het virus valt nog heel wat meer te zeggen. Dat laat ik graag aan experts over, die te raadplegen zijn middels de onderstaande bronnen waar ik gebruik van gemaakt heb.


Deze blogpost werd in december 2022 overgezet van WordPress naar een methode gebaseerd op Markdown; het is mogelijk dat hierbij fouten of wijzigingen zijn ontstaan t.o.v. de originele blogpost.