Furor Teutonicus blog | over | volg | teuto | lyme | archief | doneer | todo
🕰️
  ⬩  
✍️ Evert Mouw
  ⬩  
⏱️ 8 min

De stikstoftoren valt omver

In de St. Janskerk in Gouda bewonder ik de hoge bogen en het glas in lood waarop de tekeningen zo lichtend tot hun recht komen. Op Twitter zag ik een bericht van Rutger van den Noort, die in 2019 samen met anderen vragen stelde aan het RIVM over het stikstofverhaal. Hij zou als moderator fungeren voor een gesprek met Pete Hoekstra, oud-ambassadeur van de VS. Op zo’n avond komen wel wat conservatieve mensen af – ik weet niet of ik daartoe behoor, maar respecteren doe ik ze wel. In de pauze spreek ik iemand die in Delft studeerde. Ammoniak vind hij een prachtige stof. Op weg naar de kerk krijg ik een microfoon onder mijn neus van omroep Ongehoord Nederland. Of ze dat fragment gebruikt hebben op TV? Eerlijk gezegd heb ik geen idee, ik kijk allang geen TV meer. Niet omdat ik conservatief ben, maar omdat ik niet conservatief genoeg ben.

Mijn interesse ging ooit uit naar kunstmatige intelligentie. De docent was, niet verwonderlijk, een fan van de bekende science-fiction auteur Douglas Adams. Het antwoord op een van zijn tentamenvragen was 42 . Hoewel ik na het behalen van de propedeuse informatica al snel vertrokken was, om verder te gaan met een master medical informatics aan het AMC, koester ik goede herinneringen aan mijn tijd aan het LIACS, het Leiden Institute for Advanced Computer Science. Nog maar enkele dagen terug vierden ze hun 25-jarige bestaan in CORPUS. De opleiding is eigenlijk al een stuk ouder, maar toen viel het nog onder wiskunde. Het was leuk daar aanwezig te zijn.

Natuurlijk kwam het gesprek op rekenmodellen en stikstof. Een docent noemde enthousiast de naam Erisman, niet wetend dat “wetenschap” niet zo neutraal is als EenVandaag doet voorkomen; Erisman en de Strootman kregen van het ministerie een subsidie van 200.000 euro voor hun rapport, waar ook ambtelijke invloed op aanwezig was. In dezelfde zaal sprak ik iemand die veel betekent heeft voor de wetenschappelijke ontwikkeling van het LIACS; zijn zoon werkt op een kantoor met econometristen en die hadden gehakt gemaakt van het corona rekenmodel van het RIVM. Met die rekenmodelletjes had hij weinig op…

Terug naar Gouda. Een man sprak me aan. Waar kwam ik vandaan? Ah, Elspeet, dat kende hij wel, maar ik zou zeker geen autochtoon zijn? Ik sprak immers zonder accent. Ik moest hem vertellen dat ik uit de oudste familie kom, nog van een van de zeven oorspronkelijke boerderijen. In 1290 kwam er een kerkje waar de archieven in opgeslagen werden; daarmee begint de kennis van mijn familielijn. Maar in Elspeet zou ik niet opgroeien. Hoewel mijn eerste levensjaren tussen schapen, koeien en honden plaatsvonden, brachten familieperikelen scheiding tussen mijn ouders. Veel later kwamen ze weer bij elkaar. Ze waren beide schaapherder. Mijn moeder overleed drie jaar nadat ze niet meer bij de kudde welkom was.

Nog steeds loop ik graag over de heidevelden. Mijn vader vertelde me ooit dat dit geen natuur was, maar cultuurgrond. Maar moderne stikstofdeskundigen, rekenmodellen, juristen en politici weten dat het zeker wel “natuur” is. Ook nog afgelopen week was ik in Speuld, bij een boer midden tussen de prachtige bossen daar. Volgens het rekenmodel heeft bij, zo beweerde hij, negen keer de totale depositie van de provincie Flevoland. Hij zit vlakbij een Natura 2000-gebied.

Als ik door Gouda loop, bedenk ik me dat mijn moeder hier met veel plezier op de Driestar zat, op de kweekschool. Zo kwam ze als onderwijzeres in Elspeet, en zo kwam van het een het ander. Haar vader, mijn opa, was onderwijzer en zendeling in Papoea-Nieuw-Guinea en daar heeft ze dan ook een deel van haar jonge jaren doorgebracht. Het is een christelijke wereld die onhoudbaar werd, ingehaald door nieuwe wetenschap en nieuwe ontwikkeling.

Een gevoel van instorting vindt synchroniciteit in het boek dat ik in de trein van Gouda terug naar de Veluwe lees, De steppewolf van Hermann Hesse. Het gaat over het burgerlijke leven, het democratische midden, de afgemetenheid, de ordelijke, angstige schijn. Misschien is dat wel het conservatieve. Maar herders, kunstenaars, boeren en hermetici kunnen zo niet zijn, niet echt.

Achter mij het verleden van minstens duizend jaar eigengeërfde vrije boeren, bosrichters en schaapherders. De klokken luiden – er zit een klok bij, geschonken door een verre voorvader. Voor mij de wereld van kunstmatige intelligentie, van gevaarlijke veelbelovende symbiose tussen mens en computer. Rondom mij de verlorenheid, de tussenfase, niet van een moment maar van misschien wel meerdere generaties. Wat mij nagelaten werd is al grotendeels vergaan, vermorzeld door de fiscus, door de moderniteit, door regels, door de vooruitgang. Een vooruitgang waarin ik niet kon participeren omdat ook in Nederland alles vastloopt, letterlijk volloopt ook, en het oude nog morele verantwoordelijkheden op mij legde. Het kan niet anders dan dat zo’n tussenfase het domein is van het absurde.

En dan komen we op het stikstofbeleid. Ja, dat is het domein van het absurde. Vijfentwintig miljard is gereserveerd om boeren uit te kopen als een, zoals een Kamerlid van GroenLinks het zegt, “reddingsplan Veluwe”. Die boer in Speuld, middenin de onveranderd prachtige natuur, had haar op bezoek. Ze vertelde hem dat ze toch echt rekening moest houden met wat haar kiezers wilden horen. De boer kreeg van de Provincie een voorstel, en dat zou kunnen leiden tot uitkoop, en tot de realisatie van een huizenblok. De natuur redden met huizenbouw en asfalt… Vijfentwintig miljard. Een speciale minister hebben ze er nu zelfs voor; ze studeerde HBO facility management.

Er valt veel te zeggen over stikstof, over de rekenmethoden, over het beleid, over wensnatuur, over het primaat van de juridisch-politieke kunstmatige wereld over de werkelijke wereld. Herbert Simon schreef The Sciences of the Artificial (1969) in de verwachting van mooie socio-technische ontwerpen, maar de opkomst van het absurde heeft hij niet voorzien.

Wat te doen? De stikstofnormen reëel maken. Alle uitstoot meeberekenen, ook die van vliegtuigen boven 914 meter. De Natura 2000-gebieden herorganiseren en herdefiniëren. De staat van de (wens)natuur door veldwaarnemingen laten bepalen in plaats van door modelberekeningen. Die modelberekeningen ook niet gebruiken voor heel lokale bepalingen, want daar zijn ze niet geschikt voor. Kortom, de echte wereld prioriteit geven boven de kunstmatige wereld; maar dat zou te weinig absurd zijn voor onze huidige tijd.

In de St. Janskerk zie ik hoe mensen ooit een heilige ruimte maakten. Kunstmatig is dat, kunstmatiger dan de heidense Germanen die de goden liever in de natuur eerden (zie de Germania door Tacitus). Mijn moeder zou nog zeggen, “Uw schepping is Uw kerk”. De stenen kerk, de stenen kunst was desondanks van een hogere orde, bracht aarde, mens en God bij elkaar, in het besef dat het mysterie en de inspiratie hoog boven het maakbare staan.

Ze maakten een kerk die stond, staat en nog zal staan, lang nadat de ongeïnspireerde maaksels van de tot bijna in de hemel torenbouwende cultus van het absurde weer zijn vergaan tot een spraakverwarring. Het is mijn hoop, misschien een ijdele hoop, dat ook onze boeren dan nog zullen staan.

Een maakbaarheidsdroom is al in scherven; de Oostvaardersplassen werd een drama voor grote grazers. Achter een hek werden de dieren gezet, nieuwe natuur volgens veelal linkse ecologen; als een boer zo zijn vee zou behandelen zou hij voor de rechter komen. Naar goede raad werd slecht geluisterd.

Stenen hoge torens – of dat nu christelijk leerstellingen zijn of rekenmodellen voor overheidsbeleid – zullen instorten. Ze missen niet alleen goede worteling in de aarde, maar missen ook de dynamiek die enkel door een onkenbare vonk in gang gezet wordt.

Elspeet, 7 juni 2022

Evert Mouw

Reacties

✉ Janneke de Vries op 2022-06-08

Mooi verhaal waar ik me als Drentse boerendochter en afstammelinge van Drentse schepers mee kan identificeren. Ik bezit een klein stukje bos, deel van een heideveld dat mijn overgrootvader in de 19e eeuw kocht. .Het grootste deel daarvan is in de 20e eeuw ontgonnen dankzij kunstmest en een deel is door mijn grootvader beplant me douglasdennen. Op mijn perceeltje staan alleen spontaan opgeslagen bomen. In de vijftiger jaren was mijn geboortedorp een boerendorp met winkeliers, handwerkslieden,, enkele notabelen en onderwijzers. Nu is er geen enkele boer meer in het dorp zelf. Het is een forensendorp geworden met evenveel inwoners maar wel veel meer huizen. Desalniettemin zou het de schuld van de boeren zijn dat bloemrijke weilanden zijn verdwenen om plaats te maken voor troosteloze vlakten of dat het oeroude natuurlijke bos van de vroegere boermarke er kaalgeslagen uitziet? Nee, dat danken we aan het (wan)beheer van Natuurmonumenten. Is het de schuld van mijn vader dat zijn natte heideperceeltje met zonnedauw verdween? Nee, dat verdween door de verplichte ruilverkaveling van de jaren zestig. In de 19e eeuw dwong de regering de boermarken om hun mandelige heidevelden, eikenhakhoutbossen en beekdalweilanden op te delen omdat ze grondbelasting wilde heffen, omdat de Fransen een kadaster hadden ingevoerd. Agrarische ondernemers hebben een onschatbare bijdrage geleverd aan het bewoonbaar maken van NL, de vormgeving van het landschap, de economie en de welvaart maar zij zijn de laatste halve eeuw gecriminaliseerd dankzij marxistische gesubsidieerde natuur- en milieu-propagandisten, die weinig weten van natuur en milieu maar wel uit zijn op subsidiegeld, grond en macht. (zie de idiote rechtszaak van Milieudefensie tegen Shell).

✉ JC op 2022-06-09

Evert

Wat fantastisch mooi intens raakbaar voelbaar beschreven.

JC

✉ Els op 2022-06-10

Een droom is niet maakbaar een droom is een bijna toevallige ontmoeting met de schoonheid die je van binnen ervaart en door kabbelt op jouw gedachten en maakbaarheid deze te willen onderhouden.

Het model is de angst, het niet weten en onze angst voor t bestaan zelf. Het als dan .. het najagen als don Quichot, de geboorte van de ideologie


Deze blogpost werd in december 2022 overgezet van WordPress naar een methode gebaseerd op Markdown; het is mogelijk dat hierbij fouten of wijzigingen zijn ontstaan t.o.v. de originele blogpost.