Stikstofbeleid gaat op je longen zitten

(Noot: NO_x komt van industrie en verkeer, NH₃ van boeren.)

Kernpunten:

• Er is een nadelig effect op de volksgezondheid bij het verruilen van boeren voor vliegtuigen, wegverkeer en industrie.
• Het ammoniakbeleid was in de jaren ’90 ook al omstreden.
• Mogelijk heeft NH₃ (ammoniak) een reinigende werking op de luchtkwaliteit.

Als Schiphol (of Lelystad) meer wil vliegen, kan het boeren uitkopen. Dat stelt Johan Remkes in de Trouw van 15 januari jl.:

“Wat voor de veehouderij geldt, geldt ook voor Schiphol. Het zo­geheten extern salderen zit in de wet. Daar kan ook Schiphol gebruik van maken.”

In mijn rapport stikstofbeleid noemde ik mogelijk nadelige gevolgen daarvan voor de volksgezondheid in par. 4.3.4. NO_x verspreidt zich verder door de lucht dan NH₃, en is ook schadelijker voor de ademweg. Zie bijvoorbeeld in het Algemeen Dagblad het artikel Nergens in Europa zo veel kinderen met astma door uitlaatgassen (10 sep. 2019).

Dat ik daar nogal alert op ben komt omdat ik op ’t AMC bij medical informatics als elective het geneeskundeblok Longziekten koos. Daarna heb ik nog geholpen bij het onderzoek naar het detecteren van sarcoïdose met een zgn. elektronische neus. Daarover is ook een paper gepubliceerd. Ik heb toen o.a. de intake gedaan (opvragen korte medische historie en medicatie) van ca. 50 patiënten. Ook heb ik op het LUMC bij het anatomie-onderwijs het “voorrecht” gehad om longen vrij te mogen leggen die helaas door de blubber niet meer als zodanig herkenbaar waren. De boodschap: schone lucht is belangrijk! Niet alleen voor je longen, maar ook voor je bloedvaten en hart.

Nu is dit slechts een blogpost en geen grondig rapport, dus, geachte lezer, hecht ook niet teveel waarde aan mijn woorden in dit schrijfseltje. Maar ik maak me toch wel een beetje zorgen over ’t plan om de stikstof van boeren (NH₃) uit te ruilen voor de stikstof van vliegtuigen, wegverkeer en industrie (NO_x). Zeker bij vliegtuigen zal ’t allemaal wel flink verdunnen en verwaaien, maar als het doel ligt in het bereiken of behouden van dezelfde depositie (neerslag), dan is het geen gunstige uitruil.

Gisteren ontving ik een email van Peter Verstegen, voormalig bestuurslid van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond. Hem was mijn stukje over volksgezondheid in mijn rapport opgevallen. Bijna niemand heeft het daarover. Hij stuurde mij interessante artikelen van dr. Geert J. de Jong, een chemicus, die vorig jaar overleden is. Dr. de Jong stelt het volgende:

Dankzij ammoniak wordt de zuurheid van deze schadelijke regen (raming is 1 miljard / jr) verminderd, want ammoniak fungeert in de lucht als base (anti-zuur).

Ammoniak doet in de lucht nog meer nuttigs. Als reductor vernietigt ammoniak schadelijk ozon, traanverwekkende chloor-verbindìngen en doet het in de reactie met NOX de autokatalysator na (reactie van Piria).

De Nederlandse verzuring door salpeterzuur wordt door de volgreacties van Moeder Natuur weer opgeheven. De bossen stierven niet! Allereerst is er de bekende denitrificatie, waarbij het nitraat weer wordt afgebroken in zuurstofarme diepere lagen. Voorwaarde is wel dat de bodem humusrijk (turfachtig) is. Dus veel compost op de schrale zandgronden voorkomt nitraatuitspoeling. Verder is er de fascinerende wortelreactie, waarbij nitraat wordt opgenomen door dé vegetatie en hydroxylion (base!) wordt afgegeven, waardoor de bodembuffer herstelt!

Uit: De blunders onder de ammoniak-mythe. Enschede, april 1999.

Via PubMed heb ik geprobeerd te achterhalen of er iets bekend is over het reinigende werk van NH₃ (ammoniak) in de lucht. Mogelijk heb ik niet goed gezocht, maar vinden kon ik niets. Daarom heb ik nog mijn reserves bij de stellingen van dr. de Jong. Het is in de medische wetenschap zo, dat een veronderstelde logische werking onvoldoende is; het effect moet ook meetbaar zijn. Oftewel, chemisch bewijs is onvoldoende. Vergelijkend onderzoek op PubMed kon ik, nogmaals, niet vinden. Wel vond ik een interessante introductie. Het verhaal van dr. de Jong is echter het vermelden waard; misschien wil iemand er verder onderzoek naar doen. Want dat er een werkingsmechanisme is, dat lijkt me overduidelijk. Een heldere introductie kan gevonden worden in het eindexamen scheikunde VWO (2001).

Feit is dat het verruilen van boerenstikstof (NH₃) voor vliegtuigstikstof (NO_x) een (gematigd) negatief effect kan hebben op de volksgezondheid. Ook het gericht vanwege stikstofdoelstelingen saneren van de agrarische sector, omdat de industrie en de uitstoot van vliegtuigen niet goed in beeld zijn (zie mijn rapport), helpt niet om onze longen zo gezond mogelijk te houden. Op ’t platteland zie je minder astma en allergieën dan in de stad.

Nogmaals, dit is allemaal een beetje nattevingerwerk. Het kan best zijn dat bij nadere berekening het effect van de uitruil nihil blijkt te zijn. Het lijkt me wel een aandachtspunt; iets om in de berekeningen voor beleidsscenario’s mogelijk rekening mee te houden. Een lage luchtkwaliteit kan de gemiddelde leeftijd met maanden terug brengen, zo niet erger.

Er is veel en veel meer te vinden in de documenten, waaronder harde kritiek op het VROM dat “de agrarische sector wil beschadigen ten bate van het Ecologische Hoofdstructuurplan”. Het ammoniakbeleid blijkt al sinds eind jaren ’80 onder kritiek te liggen van enkele kritische wetenschappers zoals dr. de Jong. Het natuurbeleid is niet onomstreden. Van Peter Verstegen kreeg ik toestemming om deze documenten te publiceren. Ik heb ze in een ZIP archief samengevoegd en stel ze hierbij beschikbaar:

ammoniakbeleid_90.zip

Updates:

• In een reactie stelt het RIVM het volgende: “Als concentratie heeft de NH₃ uitstoot inderdaad nauwelijks een nadelig effect voor de volksgezondheid. Echter, in de lucht wordt dit omgezet in ammonium (NH4+) aerosol. Dit heeft het een belangrijke bijdrage in PM2,5 en is daarmee nadelig voor de volksgezondheid.” Dit is wat mij betreft nog niet het einde van de discussie.
• Ir. Frans Scholten schreef een open brief op 28 okt. 2019 dat “ammoniakverbindingen relatief weinig schadelijk zijn voor de gezondheid.”
• Zie ook The effects of growing up on a farm on adult lung function …

Reacties

✉ Xandur op 2020-02-13

Enkele artikelen, via referenties is verder te komen:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31543304

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30585082

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31991627

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4587379/

https://thorax.bmj.com/content/59/5/381.short

https://oem.bmj.com/content/62/9/598.short

Deze blogpost werd in december 2022 overgezet van WordPress naar een methode gebaseerd op Markdown; het is mogelijk dat hierbij fouten of wijzigingen zijn ontstaan t.o.v. de originele blogpost.