Furor Teutonicus blog | over | volg | teuto | lyme | archief | doneer | todo
🕰️
  ⬩  
✍️ Evert Mouw
  ⬩  
⏱️ 5 min

Loksdag of Loeksdag vervangt de Zaterdag

(Dit is niet zo’n serieus artikel. Ik kreeg wat opmerkingen van mensen die dit allemaal veel te serieus namen… Mogelijk wordt dit artikeltje later nog vervangen door iets wat beter uitgewerkt is. Het achterliggende idee is om speels de afkomst van de namen van de dagen van de week te illustreren.)

Maandag (maan), diensdag (Tier), woensdag (Woedan, Wodan, Oden, Odin), donderdag (Donder, Thor), vrijdag (Freya of Frigg), en zondag (zon) zijn allemaal genoemd naar germaanse goden. Onze dagen van de week zijn nog oorspronkelijk.

Alleen zaterdag niet. Dat komt van de romeinse Saturnus, in ’t grieks Kronos.

Het is dus een anomalie tussen al die andere dagen van de week. Hebben we geen leuke noordelijke variant? Nou, lastig. Ik kan niet zo snel een god van de tijd vinden in de noordelijke godenfamilies. De nornen (schikgodinnen) zijn geen goden. Het moet een beetje een oergod zijn, zo’n titaan, die ook een beetje gevaarlijk is, zoals Saturnus / Kronos.

Een god van het eerste uur die ambivalent is. Dat gaat lukken. Dat is Loki.

Dus Loki’s dag, oftewel Loksdag of Loeksdag. Die “s” moet erbij; het is de dag van Loki. Je ziet het ook bij dinsdag en woensdag. Waarom trouwens woensdag en geen wodansdag of wonsdag? Ik gok erop dat “Woedan” meer bij ’t Nederlands hoort dan “Wodan”. De heilige woede van Woedan is daarmee consistent. Misschien dan ook een “oe” voor Loeki of Loeksdag.

Mooi gevonden toch? Mijn inspiratie kwam van een gesprekje op Facebook, met wat mensen die ook interesse hebben voor Asatru. Over dat “Loksdag”, daar zit “lokken” in. Nou dat hoort wel bij Loki. En ook bij de zaterdag. Ik schreef:

Bovendien klopt het wel want op zaterdag aka lokdag proberen mannen in ’t cafe de vrouwen te lokken. Meestal zonder succes maar Loki maakte ook wel ’s een foutje.

Nouja, foutje… soms veroorzaakt Loki echt complete rampen. Zoals toen hij de wereldslang (Jormundgander) verwekte; een kwaadaardige slang die de hele wereld van de mensen, de gaarde in het midden, omcirkelt. Die reusachtige slang wordt nog ’s de dood van Donar (Thor), volgens de oude verhalen.

Daar moet je een dagje vrij voor nemen. Loksdag of loeksdag is een prima dag om een film van Thor te zien in de bioscoop. Loksdag bekt misschien nog wel wat beter dan Loeksdag.

Verantwoording

Wie wat meer achtergrond wil moet in de historie en oude betekenissen duiken.

Saturnus, in ’t grieks Kronos, heeft een bijzondere betekenis. Denk ook aan het woord chronologie. Saturnus staat voor de tijd. Alles wat tijdelijk is, kent een einde. Daarom wordt Saturnus soms ook verbonden met de dood, met zwart, met eindigheid, met vorm (Binah), heel soms met de zwarte Madonna. In de mythen is dat niet alleen maar ellende, maar ook een overgang naar bijv. het leven na de dood, hergeboorte, cycliciteit, landbouw etc. De zaterdag komt voor de zondag; eerst komt de dood (zonsondergang, nacht, onderwereld) voordat de zon (zondag) komt. Zondag is de dag van de Christus. Er zit ambivalentie in de symboliek van Saturnus.

De ambivalente Loki is heel oud, maar de betekenis van zijn naam kennen we niet met grote zekerheid.

Etymology: Often assumed to be a variant of Old Norse logi, from Proto-Germanic lugô, related to Proto-Germanic laugiz (“fire, flame, lightning”), from Proto-Indo-European leuk– (“light; white; to shine”). Thus his name would refer to fire and lightning, but this is not linguistically sound. It is more likely related to Proto-Germanic luką (“lock”), from Proto-Indo-European lewg– (“to turn, bend”), his name would then be connected with entanglement. (source)

Loki als een god van het licht zou ook niet helemaal kloppen met zijn truc om de god van vrede en licht (Balder) te doden. Wel klopt entanglement, dus beperking of gebondenheid. Met zijn trucs beperkte hij de goden, en uiteindelijk zichzelf; hij werd vastgebonden door de andere goden. En dan turning, het draaien, dan denk ik aan het draaien van de wijzers van de klok. Die associaties werken wel. Loki is een geschikte kandidaat.

De beperkende associatie komt ook terug in een afbeeldinguit de 18e eeuw, uit IJsland. Hij staat daar met een groot visnet.

Loki met een groot net. 18e eeuw, IJsland, uit het manuscript “SÁM 66”. In IJsland was de visserij erg belangrijk.

Onbewezen is de theorie dat Loki een verbastering is van Lodur. In de oude Edda, vertaald door dr. Jan de Vries, staat in het lied van de zieneres (Volva) geschreven over de eerste mensen in Voluspa 17:

Ze hadden geen adem
en evenmin inzicht,
stem noch warmte,
noch wezenstrekken;
adem gaf Odin,
en inzicht Hoenir,
Lodur gaf warmte,
en wezenstrekken.

De laatste twee regels in de oorspronkelijke taal luiden:

lá gaf Lóðurr
ok litu góða.

Daarover staat op Wikipedia:

The precise meaning of these strophes and their context in Völuspá is debated. Most relevant for the present discussion are Lóðurr’s gifts of and litu góða. The word is obscure and the translations “film of flesh” and “blood” are just two of the many possibilities that have been suggested. The phrase “litu góða” is somewhat less difficult and traditionally interpreted as “good colours”, “good shape” or even “good looks”.

Lodur gaf dus biologische of leven. Dat stemt wel overeen met Loki, die de vader was van de Jormundganger de slang, en de moeder was van Sleipner het paard, en ook de vader van Fenris de wolf. Maar al die nakomelingen missen een hogere ziel (adem) en inzicht; het zijn allemaal primitieve monsters. Dat zijn de kinderen van Loki; zonder de adem van Odin en het inzicht van Hoenir is dat wat Loki voortbrengt. Dus ’t zou wel ’s kunnen dat Lodur overeenkomt met Loki.

Niets zo ambivalent als vlees zonder ziel. En het lichaam houdt de ziel gevangen. Maar zonder leven is er geen warmte en zijn er geen wezenstrekken.

Reacties

✉ D op 2019-03-08

Een interessante kwestie inderdaad. Het fenomeen dat tot Woensdag leidde heet syncope: https://nl.wikipedia.org/wiki/Syncope_(taalkunde)

“Waarom trouwens woensdag en geen wodansdag of wonsdag? Ik gok erop dat “Woedan” meer bij ’t Nederlands hoort dan “Wodan”. De heilige woede van Woedan is daarmee consistent. Misschien dan ook een “oe” voor Loeki of Loeksdag. ”

Die OE in wOEnsdag is eigenlijk de wOdEns waar de D is “weggesleten”. Zoals we niet meer over weder maar weer zeggen en leder/veer, leder/leer, ledig/leeg, zo is de D uit Wodan/Woden ook gesleten. Denk aan de Eindhovense wijk Woensel, van Wodans zaal.

Om een Oe te introduceren in Loki berust dus op een onjuiste analogie en wekt eerder een soort rare associatie met Lux (Loeks), het Latijn voor licht, waarmee een beetje weekendsatanist direct de lichtdrager erbij zal halen, zeker door diens associatie met saturnus.

Goed om je bewust te zijn van de geschiedenis van onze woorden, maar in het wilde weg gokken over de etymologie geeft soms kromme resultaten.


Deze blogpost werd in december 2022 overgezet van WordPress naar een methode gebaseerd op Markdown; het is mogelijk dat hierbij fouten of wijzigingen zijn ontstaan t.o.v. de originele blogpost.