Furor Teutonicus blog | over | volg | teuto | lyme | archief | doneer | todo
🕰️
  ⬩  
✍️ Evert Mouw
  ⬩  
⏱️ 2 min

De institutionalisering van empathie en solidariteit

Individualisme: een logisch gevolg van technologische ontwikkeling. We zijn immers niet meer gebonden aan ons dorp, een beroep, familie, vaste normen en waarden, of wat dan ook. Met meer technische mogelijkheden kwam ook meer vrijheid, en daarmee meer dynamiek en onzekerheid.

Onzekerheid. Soms zit het tegen. Je bent dan afhankelijk van de empathie en solidariteit van anderen. In het dorp van vroeger was dat vanzelfsprekend. Maar in een dynamische samenleving van losse individuen is dat wel wat minder zeker. Wie gaat jou helpen? We hebben dat bij de overheid gelegd. Die helpt iedereen, ongeacht persoonlijke relaties. Daarmee zijn empathie en solidariteit onpersoonlijk geworden. Ze zijn niet langer wederkerig; solidariteit is een juridisch recht geworden. Daarmee heeft het individu wel vrijheid veroverd. Niet langer is het afhankelijk van vrienden en familie, die in het verleden niet zelden hun godsdienstige en morele eisen stelden.

Voor velen voelt die geïnstitutionaliseerde empathie en solidariteit toch niet goed. Ze klagen over een verrechtsing, eenzaamheid, gebrek aan saamhorigheid. Vaak pleiten ze voor een linkse oplossing: meer empathie en solidariteit van overheidswege. Het klinkt mooi, maar zet menselijke relaties nog meer op de achtergrond. Solidariteit, als abstract politiek ideaal, mist het kleinschalige menselijke element waar vooral linkse sympathisanten vaak naar op zoek zijn.

De abstracte solidariteit gaat samen met een grote bureaucratische overheid die voor allen “eerlijk deelt”, of eigenlijk herverdeelt, waarbij er al snel nieuwe winnaars en verliezers zijn. Immers, de een is meer gelijk dan de ander. Maar het klinkt zo mooi: eerlijk delen.

De taal van empathie en solidariteit, ondergebracht en gekoppeld aan een onpersoonlijke bureaucratie. Dat, dames en heren, is de institutionalisering van empathie en solidariteit.

We zien dat het voordelen heeft, maar ook een nieuwe leegte schept. In die leegte gedijt het boeddhisme goed. De boodschap van deze denkers lijkt te zijn dat liefde, empathie en solidariteit vooral uit het innerlijk van de mensen zelf moet komen. Dat klinkt mooi, maar is iemand die net zijn baan kwijtgeraakt is daarmee geholpen? Het tegendeel, een onpersoonlijke en ongevoelige overheid als bron van solidariteit, is ook al weinig aantrekkelijk. Zeker als dat leidt tot een klasse dikbetaalde ambtenaren en politici die parasiteren op de samenleving en al snel corporatistisch verweven zijn met het bedrijfsleven.

Mensen en samenlevingen veranderen. Nieuwe oplossingen hebben nieuwe nadelen, maar passen ondanks alles misschien ook wel goed bij de nieuwe omstandigheden. Er zal weer nieuwe technologie komen, die meer op het individu is afgestemd. Oplossingen voor de massa zijn steeds minder bruikbaar. De sociale rol van de overheid zal moeten meeveranderen. En de kern van dit korte stukje is dat we maar ’s goed moeten blijven nadenken over de effecten van de institutionalisering van empathie en solidariteit.


Deze blogpost werd in december 2022 overgezet van WordPress naar een methode gebaseerd op Markdown; het is mogelijk dat hierbij fouten of wijzigingen zijn ontstaan t.o.v. de originele blogpost.