Je ene oog verblinden; over contemplatie en handeling : Furor Teutonicus : https://www.furorteutonicus.eu

This page was exported from Furor Teutonicus [ https://www.furorteutonicus.eu ]
Export date: Mon Jun 27 23:59:36 2022 / +0000 GMT

Je ene oog verblinden; over contemplatie en handeling

Vanochtend werd ik wakker terwijl ik nog fijn aan het dromen was. Ik droomde van eilanden, torens, ridders, en een of andere strijd tegen monsters en demonische krachten. Mijn ridder had een blind linkeroog, maar door een vloeistof uit een kruik over het oog te gieten kreeg hij weer zicht. Toen zag hij zijn tegenstanders en zijn omgeving veel beter. Maar winnen deed hij nog niet. Uiteindelijk vond hij op een andere plek een kruik met vloeistof om het linkeroog weer blind te maken, en dat deed hij -- en daarna lukte het hem wel om de vijaard te verslaan.

Jezelf deels verblinden -- dat lijkt wel iets op de gedachte dat je "positief" moet denken. Eigenlijk geloof ik daar niet in. Een wakker mens kijkt naar alles, ook naar dingen die niet goed gaan, en komt dan tot een objectief oordeel. Positief denken kan zelfs gevaarlijk zijn; het leidt tot gokgedrag, ook in de economie, omdat door al dat positivisme de risico's en bedreigingen niet meer gezien worden. Het is een vorm van zelfbedrog.

De evolutie is verantwoordelijk voor onze neiging te hoge risico's te nemen. Risico's die je zelf loopt worden dikwijls laag ingeschat. Dat kan leiden tot gokgedrag, verslaving, enzovoorts. De rationele actor die zijn kansen goed afweegt is daarmee een zeldzaamheid. Ook al is bijvoorbeeld de kans klein dat je dat hert kunt schieten, dan nog is het goed het te blijven proberen en niet bij de pakken neer te gaan zitten. De genetische, evolutionaire en biologische aspecten worden goed beschreven in het artikel Patrimony and the Evolution of Risk-Taking van Michael D. Stern (2010).

Toch kan het overzien van je hele omgeving, inclusief deprimerende zaken, ook je leven redden. Het is bekend dat wilde dieren zoals wolven altijd alert zijn. Van generaal Baden-Powell, de oprichter van Scouting, werd gezegd dat hij een wolf was die nooit sliep. Impeesa was een bijnaam die de Matabele in Afrika hem gaven. Hij was trots op die bijnaam, ook al betekende het misschien eigenlijk hyana in plaats van wolf. Welpen bij Scouting krijgen een ster op hun pet als ze bepaalde vaardigheden verkregen hebben, en twee sterren als ze alles kunnen wat een welp moet kunnen. Die twee sterren staan symbool voor twee open ogen.

Alertheid op de omgeving is natuurlijk iets anders dan risicobereidheid. Maar zulke alertheid voorkomt wel onnodige risico's.

Jammer dat het in de moderne wereld niet meer altijd werkt om alles te zien. Er zijn zoveel keuzes en de wereld is complex. Je van alle gevaren bewust zijn kan verlammend werken. Geef mensen teveel keuzes en ze kunnen geen keuze meer maken (information overload). Keuzes worden dan vanuit de intuïtie of het onbewuste gemaakt. Soms is dat ook goed, omdat je bewustzijn toch maar een beperkte capaciteit heeft. We komen nu op het domein van de dromen en mythen. Daar wordt trouwens ook wel eens over ogen gerept. Enkele voorbeelden:

In het verhaal van Lord of the Rings beheerst Sauron de Palantír. Iedereen die via die kristallen zijn blik wil werpen op de wereld komt onder de invloed van Sauron te staan; via de Palantír kan het oog van Sauron je direct aankijken. Hier overheerst het thema dat het willen zien van dingen ook gevaarlijk kan zijn.

Wodan offert zichzelf

Wodan, de hoogste Germaanse godheid, is een éénogige god. Hij is de god van de wijsheid, dood, magie, en poëzie. Hij zwerft rond in meerdere werelden, vaak vermomd, terwijl zijn raven hem over alles informeren. Om wijsheid te verkrijgen heeft hij zichzelf negen dagen lang vastgebonden aan de grote wereldboom (Yggdrasil), zonder eten of drinken. Ook moest hij zijn oog opofferen. Het oog ligt nog in de bron van Mijmeraar (in het Noors: Mímir) bij de wortels van Yggdrasil.

Het Alziend oog, gebruikt in het Christendom en de vrijmetselarij, afgeleid van het oog van Horus. Dit veronderstelde oog van de godheid of schepper of architect waakt over de hele wereld en ziet alles. Alles zien is hier dus een hoge vorm van bewustzijn.

Ogen open, een oog gesloten... wat is verstandig? In mijn droom kon de held eerst niet winnen, juist daarom wilde hij zijn ene blinde oog genezen. Maar toen hij een volledig zicht had kon hij nog steeds niet winnen, ook al zag hij nu wel het pad naar de overwinning. Pas nadat hij zijn tweede oog geopend had, geschouwd had, en weer opnieuw gesloten had, kon hij winnen.

De les is dat je eerst alles moet zien (niks positief denken), maar dat je bij de uitvoering van je plan geen twijfel meer mag hebben; dat je dan je blik weer moet focussen. Een strateeg moet een filosoof met een brede blik zijn, die zowel gevaren als kansen ziet. Maar in de handeling van de tacticus is vastberadenheid, geloof en concentratie van belang. Juist die handeling inspireert mensen. Het zal daarom wel zo zijn dat veel leiders er verstandig aan doen om hoop, optimisme en daadkracht uit te stralen. En diezelfde leiders gaan soms te rade bij melancholische filosofen, om alles weer in perspectief en balans te krijgen.

Dus daal af en toe af naar de grotten van de ziel, overweeg alle veranderingen en gedachten, en mijd het onmogelijke net zomin als het donkere en duistere. Maar blijf er niet; ga terug naar het zonlicht waar mensen soms verblind rondlopen, maar waar ook gehandeld kan en moet worden. Dat is eigenlijk toch ook wat de religie, mystiek en vooral ook de magie ons al eeuwen leert. Wodan is daarvan een personificatie.

Natuurlijk is het niet iedereen gegeven. Plato beweerde al dat de meerderheid van de mensen een hoopgevende godsdienst nodig heeft. De massamens heeft behoefte aan optimisme, hoop, aan het idee dat er vooruitgang is. De ondergang van het Avondland, zowel filosofisch (of cultureel) als statistisch (of demografisch) aantoonbaar en helaas ook bijna onafwendbaar, ja dat beeld schijnt met een zwart licht dat onzichtbaar is voor de meeste mensen. En degenen die 't zien zijn dikwijls de pessimisten, de doemdenkers, de mensen die het verval niet recht in de ogen kunnen aankijken zonder zelf aangetast te worden.

Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi(c) (a)nda thu

In de komende stormen zijn het alleen de sterkste bomen en de snelste vogels die zonder schade blijven. Het tijdperk van de industriële massa loopt ten einde, ook al zal het in de vorm van traditioneel nationalisme, corporatisme, godsdienst, regionalisme, en socialisme nog wel een sterke weerstand bieden. Dat zijn oude identiteitsvormen en dus samenbindende (en dus uitsluitende!) factoren die inderdaad bescherming kunnen bieden tijdens een storm, het zijn de "bomen". Voor de vogels zijn er geen zekerheden meer; er is alleen nog maar vrijheid. En natuurlijk landen de vogels zo af en toe in een boom, want je moet toch ergens nestelen?

Excerpt: Waarom we teveel risico nemen; waarom we af en toe alle vervelende dreigingen onder ogen moeten zien, en dan weer een oog bedekken moeten.

Post date: 2012-12-10 19:31:14
Post date GMT: 2012-12-10 18:31:14
Post modified date: 2013-07-31 18:04:14
Post modified date GMT: 2013-07-31 17:04:14