Furor Teutonicus blog | over | volg | teuto | lyme | archief | doneer | todo
🕰️
  ⬩  
✍️ Evert Mouw
  ⬩  
⏱️ 4 min

Lilith, de eerste vrouw van Adam

Veel mensen geloven dat Eva de eerste vrouw van Adam was. Maar Joodse bronnen reppen over een Lilith. Deze Lilith zou de eerste vrouw van Adam geweest zijn… en uit de gemeenschap tussen Adam en Lilith zouden demonen geboren zijn.

Dit korte artikeltje is het aangekondigde vervolg op De genesis van Genesis. Later zullen nog stukjes volgen over de invloed van de Perzen, de Nag Hammadi, en de Saksenbijbel.

Opnieuw Sumerische wortels

In De genesis van Genesis kwamen we al het Epos van Gilgamesj tegen. In dat verhaal is er Lilitu. In Sumer, 5000 jaar geleden, was Lilitu (Lilith) eerst een godin van de eenzaamheid. Of misschien was ze wel een jong priesteresje van Inanna. Voor de godin lokte ze mannen, om met hen rituele seks te hebben. Het verleiden van mannen zou ze in alle vormen en gedaanten die ze later aan zou nemen wel blijven doen. Van priesteres of godin werd ze tot een demon van de nacht, en haar nachtelijke verleidelijke activiteiten waren vijandig richting de trouwe vrouwen van de mannen die ze begeerde: ze veroorzaakte miskramen.

Of dit Lilith is of de godin Inanna, dat is omstreden. Deze afbeelding staat bekend als de Burney Relief.

Bron: Burney Relief op Wikipedia

In de Bijbel

Zoals we nu weten is veel van de Bijbel geïnspireerd door de Sumerische mythen. In Jesaja 34:14 is onze inmiddels bekende “Lilitu” actief, lees maar:

Wildcats shall meet with hyenas, goat-demons shall call to each other; there too Lilith shall repose, and find a place to rest. (Isaiah 34:14, New Revised Standard)

De reputatie van de Statenvertaling blijkt niet altijd terecht. Omdat deze Lilitu, hier vertaald als Lilith, steeds meer een demon van de nacht werd, hebben de vertalers van de Statenvertaling het zich wel erg veel vrijheid veroorloofd en Lilitu als “nachtgedierte” vertaald:

En de wilde dieren der woestijnen zullen de wilde dieren der eilanden daar ontmoeten, en de duivel zal zijn metgezel toeroepen; ook zal het nachtgedierte zich aldaar nederzetten, en het zal een rustplaats voor zich vinden. (Jesaja 34:14, Statenvertaling)

Maar de Statenvertaling staat niet alleen: veel vertalers houden niet zo van letterlijke vertalingen en gaan uit van hun eigen interpretaties. (Bron: Origins: Isaiah 34:14, Meg R, 2008, The Lilith Project.)

In de Bijbel zien we feitelijk twee scheppingsverhalen (zie De genesis van Genesis). Lilith zou dan mogelijk de eerste vrouw zijn die geschapen werd. Eva, de tweede vrouw, werd uit de rib van Adam gemaakt, maar Lilith werd uit klei gemaakt, net zoals Adam zelf. Lilith staat vijandig ten opzichte van de kinderen van Eva.

In de afbeelding hieronder wordt Lilith voorgesteld als de slang die Eva zal verleiden. Dat is misschien wat vergezocht, maar wel is de slang één van de symbolen van Inannu (de godin die vaak geassocieerd wordt met Lilith). Ik weet niet wie de schilder is van onderstaande schilderij; een Google Image search leverde weinig op.

Lilith is slang in de appelboom. Ze verleid Eva om van de heilige vrucht te eten. (Ik weet niet wie de kunstenaar is.)

Het blijft interessant om te zien hoe zowel Lilith als Eva als verleidelijke, corrumperende krachten worden gezien in de Bijbel. Niet alleen Lilith, maar ook Eva speelt die rol als ze Adam een appel aanbiedt. De mannen die de Bijbel schreven waren, als in zoveel tijden en culturen, gefascineerd door de vrouw als verleidelijk gevaar.

Eva met een appel bij de boom (cropped).

Bron: Fotografie van Lottie Davies, serie Myths

Demonische krachten

Lilith heeft demonische machten. Dat blijkt zowel in Sumer en Babylon als in de Bijbelse en andere Joodse bronnen. Ze kan vliegen, ze is niet gebonden aan de aarde. Ze kan mannen verleiden. Ze kan ongeluk brengen. Ze was in de oudste bronnen al een godin van de desolatie; ook in Jesaja zwerft ze in de woestijn. Vaak wordt ze voorgesteld met vleugels omdat ze zou kunnen vliegen. Soms wordt ze als succubus voorgesteld. Misschien was ze zelfs de moeder van de succubi.

Veel variatie

Er zijn zoveel verschillende verhalen, interpretaties, tijdvakken, culturen en tegenstrijdige bronnen over Lilith, dat ze alleen daarom al een soort geheimzinnige duisternis over zich heen krijgt. Ondanks al die variatie is er opvallend veel overeenkomst in de Sumerische, Babylonische en Joodse verhalen over Lilith. Ook in de literatuur en kunst zou ze daarmee een schitterende reputatie opbouwen. Maar ik zou dit artikel kort houden, en ik zal de geïnteresseerde lezer verwijzen naar enkele goede bronnen. Vooral Lilith: Seductress, Heroine or Murderer? door Janet Howe Gaines is zeer de moeite waard.

Lilith, door John Collier (1892).

Deze blogpost werd in december 2022 overgezet van WordPress naar een methode gebaseerd op Markdown; het is mogelijk dat hierbij fouten of wijzigingen zijn ontstaan t.o.v. de originele blogpost.