Furor Teutonicus blog | over | volg | teuto | lyme | archief | doneer | todo
🕰️
  ⬩  
✍️ Evert Mouw
  ⬩  
⏱️ 8 min

Wind is duur – en mileugekkies zijn vaak onnatuurlijke romantici

Fidus - ? Tempeldans van de ziel ?

De wind waait door je haren. Je staat op de duintop, de woeste zee voor je. Je rent naar beneden, je gooit je kleren van je lijf, en je duikt in zee.

Puur natuur. Zon. Wind. Het is van iedereen.

Windenergie als Ideaal

Ik kan het ook iedereen aanraden. Maar bij sommige mensen doet de romantische hang naar de natuur iets vreemds. Ze gaan ineens geloven dat niet alleen wind, maar ook windmolens gratis zijn. Windenergie als Grote Oplossing. De wind door de haren maakt hun gedachten wat al te los.

Zolang er subsidie nodig is om windmolens rendabel te houden, is dat het bewijs dat windmolens op de markt niet concurrerend zijn.

Je hoort het vaak: “Natuurlijk moeten windmolens geplaatst worden, desnoods gesubsidieerd. Anders gebeurt het nooit.” En worden fossiele brandstoffen ook niet gesubsidieerd door de overheid? (Onzin natuurlijk.) Tussen de regels door lees je hier een wantrouwen richting de markt en het kapitalisme. Niet winst, maar idealisme moet bepalen welke energiebronnen gebruikt worden.

Maar zonder financiële doelmatigheid is een energiebron gedoemd om ellende en ongeluk te brengen. Als het meer kost dan opbrengt, zal het hoe dan ook pijn veroorzaken. Misschien zal er bezuinigd moeten worden op de gezondheidszorg, misschien zullen we de verlichting ’s nachts uit moeten zetten (met meer verkeersongelukken), of ergens anders moet er gesneden worden: er zal niet-optimale allocatie zijn.

Ik ben groot voorstander van windenergie. Het maakt ons onafhankelijk van onbetrouwbare landen. Windmolens kun je overal plaatsen, en zijn zo minder gevoelig voor centrale storingen of aanvallen.

En daarom ben ik groot voorstander van meer onderzoek naar alternatieve energiebronnen, waaronder windenergie. Als de wetenschap en techniek ver genoeg zijn zullen er zeker concurrerende windmolens op de markt komen die geen subsidie behoeven. Die windmolens zullen veel beter zijn dan de windmolens die we nu in stand houden en aanschaffen. De huidige subsidie beloont de status quo en houdt innovatie tegen. De drijfveer voor innovatie wordt immers weggenomen.

Hoge kosten worden verdoezeld

Het is lastig objectieve bronnen te vinden. Tegenstanders van windenergie hebben hun verhaal, en voorstanders hebben hun verhaal. Toch wel zorgelijk: de komende tien jaar zullen de extra windmolens geen vier miljard, maar negentien miljard euro kosten. Dat is een flinke wissel op de Nederlandse samenleving. De bron is een club van elf anti-windmolen wetenschappers. Hun argumentatie is voor een groot deel geloofwaardig.

Ook in Duitsland zijn de ervaringen met windenergie inmiddels niet onverdeeld positief. Ook daar blijken de kosten hoog en de opbrengsten matig. Zie bijvoorbeeld het artikel op de Groene Rekenkamer (ook al niet neutraal, ik weet het), Duitse windparken niet rendabel. De Groene Rekenkamer komt wel met zeer geloofwaardige bronnen.

De kritische lezer moet de linkjes hierboven maar volgen, of zelf een en ander opzoeken.

De angst voor de markt en de romantiek van de natuur

Terug naar een verklaring van het fenomeen. Hoe komt het toch dat verder rationele mensen de samenleving zo weten te beïnvloeden dat dit soort situaties ontstaan?

Als tiener was ik lid van de Jonge Socialisten (PvdA) en donateur van Greenpeace. Vroeg of laat wordt je volwassen en laat je dat soort jeugdig gefantaseer achter je. Helaas, halve volksstammen blijven erin hangen. Vooral GroenLinks stemmers krijgen het niet voor elkaar om tot de realistische fase te komen.

Het valt me op hoe anti-markt, socialisme en totalitarisme vaak samengaan met een onrealistisch-romantische hang naar een soort verwrongen natuurlijkheid. Vaak is het een vorm van natuurlijkheid die niet realistisch is: bijvoorbeeld een weerstand tegen de jacht of vegetarisme. Zie hieronder de kunst van Fidus, een bekende Wandervogel kunstenaar, en Neerlands bekendste (en misschien ook wel mooiste) verkiezingsposter van de PSP, een voorloper van GroenLinks.

De aantrekkingskracht van de ideeën en de kunst is sterk. Het is ook onbetwistbaar dat de kunst hieronder mooi is, geïnspireerd is door de natuur, en goede elementen bevat. Waar ik me tegen verzet, is de stadse oorsprong, die juist onnatuurlijk is, waardoor ook veel op de natuur gerichte organisaties en ideologieën een onnatuurlijk element bevatten. Er is niets natuurlijks aan om geen vlees te willen eten.

Fidus

Fidus was een pseudoniem voor Hugo Reinhold Karl Johann Höppener. Hij werd onder andere geïnspireerd door de anti-materialistische Wandervogel, de Theosofie, de antroposofie, en de Germaanse mythologie. Hoewel hij lid was van de nazi-partij, werd zijn werk door de nazi’s maar matig gewaardeerd en werd in 1937 zijn werk in beslag genomen en de verkoop ervan verboden. Ik kan zijn werk wel waarderen, ondanks de propaganda voor vegetarisme.

Fidus – Vegetarisches Speisehaus, 1900
Fidus – Im Tempel Der Zweieinheit, Fidus, 1914
Fidus – Sommermärcßen, 1906

PSP verkiezingsposter

De meest bekende Nederlandse verkiezingsposter, en misschien ook wel de mooiste en zeker de beste, is afkomstig van de Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP). Het meisje op de PSP poster van 1971 was Saskia Holleman. Volg de linkjes voor meer achtergrondinformatie — zeker het artikel van John Schoorl (Volkskrant, 2013) is de moeite waard.

PSP ontwapenend (1971). Verkiezingsposter met Saskia Holleman.

Toch wel een beetje gelijkenis met het Sommermärcßen van Fidus is niet te ontkennen. Het naakte meisje in de natuur, de armen uitgespreid, staat symbool voor vrijheid, natuurlijkheid, groenheid, onschuld, kortom voor plezier in het leven zelf. Wat is daar nu op tegen? Niets, natuurlijk — maar het komt samen met een onnatuurlijke vorm van pacifisme en (in het geval van Fidus) vegetarisme. Op die manier wordt natuurlijkheid samengevoegd met denkbeelden over de natuur die wat al te geromantiseerd zijn, en daardoor werkelijke natuurlijkheid juist nog moeilijker bereikbaar maakt.

Of, simpeler gezegd: dat mooie meisje hierboven maakt die koe niet minder lekker op je bord. Maar in het hoofd van de PSP-er zit dat aan elkaar. Net zoals je een mooi meisje niet gaat slachten, zo slacht je ook geen koe. Op afstand van de natuur, vanuit de stad, valt het onderscheid weg.

De PSP ging later op in GroenLinks.

De wind waait door de bomen…

Nog minder dan twee maanden, en dan is Sint Nicolaas weer in het land. Of is het Wodan, op zijn paard door de lucht? Hoe dan ook: de woeste wind zal wel blijven waaien, stoute kinderen of niet, en de windmolens komen wel, want het is nog steeds de tijdsgeest daarvoor. En wie weet wordt het ooit wel rendabel. Politiek gevoerd door kinderlijk-romantische zielen is misschien twijfelachtig, maar technologische vooruitgang is dat niet.

Update 2013-11-28: De Europese Commissie, en dan met name Guenther Oettinger (Eurocommissaris voor Energie), dringt aan op het blootstellen van duurzame energie aan marktprijzen om marktwerking te creëren. Subsidies moeten beperkt gehouden worden, en moeten vooral gericht worden op innovatie. Eigenlijk precies wat ik hierboven heb betoogd. Bron: Brussel toomt subsidie duurzame energie in, duurzaambedrijfsleven.nl, 2013-11-06.

Reacties

✉ Michiel op 2013-10-08

Kom maar op met die markt, ik geloof dat wind- en zeker zonne-energie zo’n goede vooruitzichten hebben dat ze er ook zonder subsidies wel komen.

Over die subsidies voor fossiel, ik werd getriggerd door dit soort berichten van een poosje terug:

http://www.nrc.nl/klimaat/2012/04/05/echt-waar-fossiele-brandstof-krijgt-subsidie/

Misschien kan je eens uitzoeken wat er van waar is 🙂

✉ Evert Mouw op 2013-10-10

Beste Michiel,

In het verhaal van de NRC wordt een tekst van energieredacteur Marcel Aan de Brugh aangehaald. Ik beperkt me tot de Nederlandse situatie. Het gaat om onderstaande tekst. Vetmarkering door mij.

Hoogleraar [innovatiemanagement aan de Technische Universiteit Delft Cees] van Beers wil in ieder geval het idee uit de wereld helpen dat alleen groene stroom subsidie krijgt. Dit jaar gaat er 2 miljard euro naar de Stimulering Duurzame Energieregeling (SDE). Maar hetzelfde bedrag gaat jaarlijks naar grijze stroom, zegt Van Beers. Alleen, dat is verhuld. Bedrijven zoals Hoogovens, Akzo en DSM, die veel elektriciteit en gas verbruiken, krijgen vrijstelling van het betalen van energiebelasting. Aangezien ze vooral grijze stroom gebruiken, is de steun een verkapte subsidie, zegt Van Beers. Hij berekende, samen met milieueconoom Jeroen van den Bergh van de Vrije Universiteit Amsterdam, dat het om een bedrag gaat van jaarlijks 2 miljard euro.

Oké, dit gaan we ontleden. We hebben (I) vrijstelling van het betalen van energiebelasting. Oftewel, het maakt niet uit of die bedrijven groene, grijze of roze-met-paarse-stippeltjes energie gebruiken. Vervolgens constateert van Beers dat de betreffende bedrijven (II) vooral grijze stroom gebruiken. Tot zover geloof ik dat wel. Maar nu komt de conclusie dat het om (III) een verkapte subsidie gaat. Huh?

Daar is een flinke kronkel voor nodig. Subsidies zijn gelden die de overheid aan bedrijven of particulieren kunnen doen toekomen om bepaalde activiteiten te stimuleren. Subsidies zijn niet hetzelfde als belastingverlagingen om, wederom, bepaalde activiteiten te stimuleren. Het verschil is fundamenteel: voor het eerste worden belastingen geïnd, voor het tweede niet.

Nu zijn er helaas mensen uit (extreem)linkse hoek die ontkennen dat er überhaupt een (recht op) privé-bezit bestaat. Elke belastingverlaging is daarmee een gift, en dus een subsidie. Een variant daarvan gaat uit van een gelijk effect van subsidies en gerichte belastingverlagingen, wat vriendelijker klinkt, maar nog steeds de situatie van (zware) belastingen als de normale situatie accepteert. Het lijkt erop dat Van Beers die definitie volgt.

Laten we daar, for the sake of argument, in meegaan. Dan nog steeds is het zo dat de betreffende bedrijven een vrije keuze hebben voor groen of grijs. Ik zie niet in hoe dat een “subsidie” richting grijze energie kan zijn. De belastingvrijstelling stelt niet als voorwaarde, voor zover ik weet, dat er per se geen groene stroom afgenomen mag worden…

Nu geloof ik dat ze bij de TU Delft heus wel elementaire logica beheersen. Bovenstaande is dan ook waarschijnlijk bewuste misleiding door middel van tamelijk doorzichtige drogredenatie. Ik heb geen idee of er mogelijk een agenda achter zit m.b.t. het verkrijgen van (onderzoeks)financiering. Maar ik houd het niet voor onmogelijk. Als ik naar de lijst van publicaties van Cees van Beers kijk, zie ik nogal vaak het woord “environment”. Dat zou ook mede verklaren waarom hij zo slordig de begrippen “subsidie” en “belastingverlaging” door elkaar husselt.

Veel van de reacties op de NRC site zijn dan ook kritisch. Terecht stelt Hans Labohm dat “de saldi van overheidsinkomsten en overheidsuitgaven van fossiel versus niet-fossiel met elkaar dienen te worden vergeleken” om het hele plaatje goed in beeld te krijgen. Overigens is Hans Labohm een bekende blogger die bekend staat om zijn (zeer) kritische stukjes over de klimaatwetenschap en groene energie. Zoals ik in mijn stukje al schreef is het lastig neutrale personen en verhalen te vinden in dit soort discussies. Ook (van financiering en dus van politieke agenda-setting afhankelijke) wetenschappers zijn hierin helaas geen noodzakelijk onafhankelijke actor.


Deze blogpost werd in december 2022 overgezet van WordPress naar een methode gebaseerd op Markdown; het is mogelijk dat hierbij fouten of wijzigingen zijn ontstaan t.o.v. de originele blogpost.